Thực trạng chuyển đổi số trong lĩnh vực kế toán tại Việt Nam

          Trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và xu thế chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ trên toàn cầu, lĩnh vực kế toán tại Việt Nam đang từng bước thay đổi để thích ứng. Kế toán không chỉ còn là công cụ ghi chép và phản ánh các nghiệp vụ kinh tế, mà đang trở thành hệ thống quản trị thông tin tài chính - kinh tế - ngân sách phục vụ điều hành và ra quyết định của Nhà nước, tổ chức và doanh nghiệp. Việc thiết lập một hệ thống kế toán minh bạch, hiện đại, phù hợp với thông lệ quốc tế và gắn liền với tiến trình chuyển đổi số quốc gia là yêu cầu tất yếu trong giai đoạn hiện nay.

          Theo Ban Chỉ đạo Trung ương về Phát triển Khoa học - Công nghệ, Đổi mới sáng tạo và Chuyển đổi số, đến năm 2025 Việt Nam đã bước sang giai đoạn “tăng tốc, hiệu quả và gần dân hơn” trong quá trình chuyển đổi số. Hạ tầng số của quốc gia được cải thiện rõ rệt, với mạng viễn thông băng rộng phủ 99,3% thôn bản, tốc độ internet di động trung bình đạt 146,64 Mb/giây. Đây là nền tảng quan trọng để thúc đẩy các ngành, trong đó có lĩnh vực kế toán – kiểm toán, chuyển đổi toàn diện và hiệu quả hơn.

          Trong lĩnh vực kế toán, quá trình chuyển đổi số đã có những bước tiến nhất định. Theo kết quả khảo sát tại Hội thảo Khoa học quốc gia về Kế toán và Kiểm toán (VCAA 2025), có tới 78,2% doanh nghiệp và 83,4% cá nhân làm việc trong ngành đánh giá công nghệ số có tác động quan trọng đến nghề nghiệp của họ. Khoảng 62% đơn vị đã triển khai các ứng dụng số trong công tác kế toán như phần mềm kế toán điện tử, hoá đơn điện tử, lưu trữ dữ liệu trên nền tảng đám mây, trong khi 24% đang trong giai đoạn thử nghiệm. Bên cạnh đó, nhiều doanh nghiệp đã mạnh dạn đầu tư vào hệ thống ERP, phần mềm quản lý tài chính tích hợp, và ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong phân tích, đối chiếu và dự báo dữ liệu kế toán.

          Đặc biệt, trong năm 2025, các chương trình hỗ trợ từ phía nhà nước và doanh nghiệp công nghệ như VNPT đã góp phần thúc đẩy chuyển đổi số sâu rộng trong lĩnh vực này. Cụ thể, VNPT triển khai chương trình miễn phí phần mềm hoá đơn điện tử, phần mềm kế toán và chữ ký số cho hộ kinh doanh, giúp giảm chi phí và rào cản tiếp cận công nghệ cho khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa, hộ cá thể - nhóm đối tượng chiếm tỷ trọng lớn trong nền kinh tế Việt Nam.

          Về mặt thể chế, Bộ Tài chính tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý cho lĩnh vực kế toán - kiểm toán theo hướng phù hợp với yêu cầu chuyển đổi số. Chiến lược phát triển kế toán, kiểm toán đến năm 2030, tầm nhìn 2045 nhấn mạnh việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong xây dựng cơ sở dữ liệu kế toán quốc gia và đổi mới phương thức giám sát, quản lý. Năm 2025, Bộ Tài chính đã ban hành Thông tư 32/2025/TT-BTC (hiệu lực từ 01/6/2025) hướng dẫn về ký hiệu hóa đơn điện tử, cùng với Nghị định 70/2025/NĐ-CP quy định sáu trường hợp bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử. Những quy định này thể hiện bước tiến quan trọng trong việc chuẩn hóa và số hóa hoạt động kế toán, tài chính trên phạm vi toàn quốc.

          Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi số trong lĩnh vực kế toán vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức. Hạ tầng công nghệ thông tin tại nhiều địa phương, đặc biệt là vùng nông thôn, chưa đồng bộ, dẫn đến khó khăn khi triển khai phần mềm và nền tảng kế toán số. Nhân lực kế toán chất lượng cao còn thiếu, trong khi yêu cầu về kiến thức liên ngành - giữa kế toán, công nghệ thông tin và phân tích dữ liệu – ngày càng cao. Theo Hội Kiểm toán viên hành nghề Việt Nam (VACPA), có tới hai phần ba sinh viên tốt nghiệp ngành Kế toán chưa đáp ứng được yêu cầu tuyển dụng. Bên cạnh đó, nguy cơ rò rỉ, đánh cắp dữ liệu trong môi trường mạng vẫn là vấn đề đáng lo ngại, nhất là khi ngày càng nhiều đơn vị ứng dụng điện toán đám mây và blockchain trong quản lý dữ liệu tài chính. Tư duy và văn hóa doanh nghiệp cũng là một rào cản lớn - nhiều đơn vị vẫn quen với phương thức kế toán thủ công, ngại thay đổi, chưa xây dựng được văn hóa đổi mới và học hỏi số.

          Cùng với những thách thức đó, các xu hướng công nghệ mới đang mở ra nhiều cơ hội cho nghề kế toán. Trí tuệ nhân tạo (AI), tự động hóa quy trình bằng robot (RPA), dữ liệu lớn (Big Data) và blockchain đang dần được áp dụng trong kiểm toán và kế toán, giúp tự động hóa việc ghi sổ, đối chiếu, phát hiện sai lệch và dự báo tài chính. Những công nghệ này không chỉ nâng cao hiệu quả công việc mà còn góp phần tăng tính minh bạch và độ tin cậy trong báo cáo tài chính. Dự kiến đến năm 2030, phần lớn doanh nghiệp tại Việt Nam sẽ ứng dụng các nền tảng AI kế toán tích hợp, hỗ trợ phân tích dữ liệu thời gian thực phục vụ quyết định quản trị.

          Chuyển đổi số trong lĩnh vực kế toán vì vậy không còn là xu thế mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc để nâng cao năng lực cạnh tranh và minh bạch hóa tài chính quốc gia. Để tiến trình này đạt hiệu quả, cần sự phối hợp đồng bộ giữa Nhà nước, doanh nghiệp và các tổ chức nghề nghiệp. Trong đó, Nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý, thúc đẩy ứng dụng công nghệ trong quản lý tài chính; các doanh nghiệp cần đầu tư đào tạo nhân lực kế toán số, ứng dụng mạnh mẽ các giải pháp công nghệ mới; còn đội ngũ kế toán, kiểm toán viên cần chủ động nâng cao kỹ năng số, thích ứng với môi trường làm việc hiện đại. Với sự vào cuộc đồng bộ đó, quá trình chuyển đổi số trong lĩnh vực kế toán tại Việt Nam hứa hẹn sẽ ngày càng phát triển mạnh mẽ, góp phần xây dựng nền tài chính quốc gia hiện đại, minh bạch và hội nhập quốc tế.

Tác giả: Vũ Thị Thanh Thủy